दिवाळी का साजरी करतात | दिवाळीतील पाच दिवस संपूर्ण माहिती

 दिवाळी का साजरी करतात ?

दिवाळी हा हिंदू धर्मातील एक अत्यंत महत्त्वाचा सण आहे, जो प्रत्येक वर्षी आश्विन महिन्यात साजरा केला जातो. 'दिवाळी' म्हणजे 'दीपावली', ज्याचा अर्थ 'दीपांची ओळ' असा आहे. हा सण अंधारावर प्रकाशाचा विजय, चांगल्यावर वाईटाचा विजय आणि ज्ञानावर अज्ञानाचा विजय दर्शवतो. दिवाळीच्या सणाची सुरुवात धनत्रयोदशीपासून होते आणि पाच दिवसांच्या उत्सवात विविध धार्मिक विधी, कुटुंबीयांसोबत आनंद आणि समृद्धीचा अनुभव घेतला जातो.

दिवाळीचे महत्त्व

दिवाळी साजरी करण्याचे मुख्य कारण म्हणजे आनंद, समृद्धी आणि सकारात्मकतेसाठी प्रार्थना करणे. हिंदू धर्मानुसार, या दिवशी देवी लक्ष्मी, धन्वंतरी, श्री गणेश यांची पूजा केली जाते. या सणाच्या निमित्ताने घरातील सर्व सदस्य नवीन कपडे घालतात, घर सजवतात आणि एकमेकांना गोड पदार्थ देऊन शुभेच्छा देतात.

दिवाळी म्हणजे एकत्र येण्याचा, प्रेम व्यक्त करण्याचा आणि एकमेकांच्या सुख-दुखात सहभागी होण्याचा काळ आहे. या सणाच्या निमित्ताने लोक एकत्र येऊन आनंद साजरा करतात, त्यामुळे सामाजिक संबंध दृढ होतात.

दिवाळीच्या पाच दिवसांचा आढावा

1. धनत्रयोदशी

धनत्रयोदशी हा दिवस देवी धन्वंतरीची पूजा करण्यासाठी प्रसिद्ध आहे. या दिवशी लोक नवीन वस्तू खरेदी करतात, विशेषतः सोने आणि चांदी. घरात धनाची भरभराट होण्यासाठी प्रार्थना केली जाते. या दिवशी 'धन' आणि 'आरोग्य' यांचा विचार करून पूजा केली जाते. विविध प्रकारच्या वस्त्रांचे खरेदी करणं आणि घर सजवणं यामुळे या दिवशी विशेष आनंद अनुभवला जातो.

2. नरक चतुर्दशी (छोटी दिवाळी)

या दिवशी नरकासुराचा वध करून भगवान श्रीकृष्णाने भक्तांना मुक्त केले, म्हणून हा दिवस महत्त्वाचा आहे. लोक पहाटे स्नान करून घर सजवतात आणि विविध धार्मिक विधींमध्ये भाग घेतात. या दिवशी घरातील सर्व सदस्य एकत्र येऊन आनंदाने उपवास करतात.

3. लक्ष्मीपूजन

लक्ष्मीपूजन हा दिवशी लक्ष्मी माता, गणेश आणि सरस्वती यांची पूजा मोठ्या थाटामाटात केली जाते. घरातील सर्व दरवाजे आणि खिडक्या उघडून ठेवले जातात जेणेकरून देवी लक्ष्मीचा प्रवेश होईल. या दिवशी विशेषतः मिठाईंचा प्रसाद तयार केला जातो आणि एकमेकांना वितरित केला जातो.

4. पाडवा (गोवर्धन पूजा)

पाडवा हा दिवस विवाहित दांपत्य एकमेकांचे स्वागत करतात. गोवर्धन पर्वताची पूजा केली जाते, ज्यामुळे समृद्धी आणि सुखाची प्रार्थना केली जाते. या दिवशी महिलांनी आपल्या पतीसाठी विशेष जेवण तयार केले जाते.

5. भाऊबीज

भाऊबीज हा दिवस बहिण-भाऊंच्या प्रेमाचे प्रतीक आहे. बहिणी आपल्या भावांना ओवाळून त्यांच्यासाठी दीर्घायुष्य आणि समृद्धीची प्रार्थना करतात. या दिवशी भाऊ आपल्या बहिणीसाठी गिफ्ट आणतो ज्यामुळे त्यांच्यातील प्रेम आणखी वाढते.

दिवाळीतल्या परंपरा

घर सजावट

दिवाळीत घर सजवण्यासाठी रांगोळी काढली जाते, दिवे लावले जातात आणि कंदील लावले जातात. रांगोळी काढणे हे शुभ मानले जाते आणि त्यामुळे घराला एक विशेष आकर्षण येते. रांगोळीमध्ये विविध रंगांचे वापर करून सुंदर डिझाइन तयार केले जातात.

खाद्यपदार्थ

दिवाळीत विविध प्रकारचे मिठाई आणि फराळ तयार केले जातात. लाडू, करंज्या, चकली, शंकरपाळ्या यांसारखे पदार्थ खास बनवले जातात. हे पदार्थ एकमेकांना भेट म्हणून दिले जातात. कुटुंबातील सर्व सदस्य एकत्र येऊन हे पदार्थ तयार करण्यास मदत करतात, ज्यामुळे आनंद द्विगुणित होतो.

फटाक्यांचा आनंद

फटाके फोडणे हा दिवाळीचा एक महत्त्वाचा भाग आहे. यामुळे आनंद व्यक्त केला जातो आणि अंधार दूर केला जातो. फटाक्यांच्या आवाजाने वातावरण आनंदित होते आणि लहान-मोठ्या सर्वांना उत्साह मिळतो.

सांस्कृतिक महत्त्व

दिवाळी केवळ धार्मिक उत्सव नाही तर सांस्कृतिक एकता आणि सामाजिक संबंध मजबूत करण्यासाठी देखील महत्त्वाची आहे. या काळात लोक एकत्र येतात, एकमेकांच्या घरी भेट देतात आणि आनंद साजरा करतात. विविध समुदायांमध्येही दिवाळीच्या उत्सवाला महत्त्व दिले जाते, ज्यामुळे आपसी प्रेम वाढते.

पर्यावरणीय विचार

आजच्या काळात फटाक्यांच्या वापरामुळे पर्यावरणावर होणारा परिणाम विचारात घेतला पाहिजे. प्रदूषण कमी करण्यासाठी अनेक लोक पर्यायी उपाय शोधत आहेत जसे की रंगीत कंदील लावणे किंवा फटाक्यांच्या ऐवजी इतर पर्यायी आनंद घेणे.

***

दिवाळी हा सण आपल्या जीवनात प्रकाश आणतो, अंधार दूर करतो आणि सकारात्मकतेचे प्रतीक असतो. हा सण केवळ धार्मिक दृष्टिकोनातूनच नाही तर सामाजिक दृष्टिकोनातूनही महत्त्वाचा आहे. प्रत्येक व्यक्तीसाठी दिवाळी म्हणजे आनंद, प्रेम, समृद्धी आणि एकत्र येण्याचा काळ आहे.

दिवाळीसारख्या सणांनी आपल्याला जीवनातील सकारात्मकता कशाप्रकारे अनुभवता येते हे शिकायला मिळते, तसेच आपल्याला आपल्या कुटुंबीयांबरोबर वेळ घालवण्याची संधी मिळते. त्यामुळे प्रत्येकाने या सणाला आपल्या जीवनात स्थान देऊन त्याचा आनंद घ्यावा लागेल!

अधिक माहिती

आता आपण थोडक्यात प्रत्येक दिवसाच्या महत्त्वाबद्दल अधिक माहिती पाहूया:

धनत्रयोदशी

धनत्रयोदशीच्या रात्री देवी धन्वंतरीची पूजा केली जाते ज्या रात्री लोक त्यांच्या घरांमध्ये लक्ष्मी पूजनासाठी तयारी करतात.

नरक चतुर्दशी

या दिवसाला 'छोटी दिवाळी' असेही म्हणतात कारण ती मुख्य दिवाळीच्या पूर्वसंध्येला असते.

लक्ष्मीपूजन

या रात्री लक्ष्मी माता व श्री गणेश यांची पूजा करून लोक त्यांच्या जीवनातील सुख-समृद्धीसाठी प्रार्थना करतात.

पाडवा

या दिवसाला गोवर्धन पूजा म्हणूनही ओळखले जाते कारण भगवान श्रीकृष्णाने गोवर्धन पर्वत उचलून भक्तांची रक्षा केली होती.

भाऊबीज

भाऊबीजच्या निमित्ताने बहिण-भाऊ यांच्यातील प्रेम अधिक दृढ होते; बहिण आपल्या भावासाठी विशेष जेवण बनवते व त्याला ओवाळते.

उपसंहार

दिवाळी म्हणजे केवळ धार्मिक उत्सव नाही तर ती मानवतेचा उत्सव आहे जो आपल्याला प्रेम, एकता व समर्पण शिकवतो. प्रत्येकाने या सणाच्या निमित्ताने आपल्यातील चांगल्या गोष्टींचा विचार करून त्यांचा उत्सव साजरा करावा लागेल, जेणेकरून आपल्याला जीवनातील खरे सुख मिळेल!

याचप्रकारे, दिवाळीचा उत्सव आपल्या जीवनात नवीन आशा व ऊर्जा आणतो; तो अंधारावर प्रकाशाचा विजय दर्शवत असतो व आपल्याला जीवनातील सकारात्मकता अनुभवायला मदत करतो!